“Kan ik nog even naar het bos,” had hij gevraagd. Ik had direct beren op de weg gezien, want de man had beslist verpleegkundige ondersteuning en ambulancevervoer nodig. Dat is nogal onbetaalbaar en valt niet onder verzekerde zorg. De palliatief verpleegkundige had mijn zorg weggewuifd: “Ik weet nog wel wat.”
De man lijdt aan longkanker en heeft uitzaaiingen in verschillende organen. Na de recente behandeling met immunotherapie blijkt de kanker toch weer te groeien. In goed overleg is besloten de behandelingen te staken. In verband met benauwdheid is hij nu opgenomen en heeft morfine in een pompje, zuurstof en dexamethason gekregen. Het zijn beslist zijn laatste weken en hij heeft er vrede mee. Deze week gaat hij naar een nabijgelegen hospice. Het palliatief team is in consult gevraagd om dat alles goed te regelen. Een van de belangrijkste vragen die daar gesteld wordt, is of patiënt of zijn partner nog behoeften of wensen heeft in de tijd die hen nog samen rest.
“Kan ik nog even naar het bos?” Wat is dat eigenlijk een prachtige vraag. Ik moest denken aan wat een patiënte met een ongeneeslijke ziekte mij vertelde toen ik nog maar kort longarts was. Omdat zij nog in redelijke goede doen was, had ik haar geadviseerd een mooie reis te maken. Het was van mijn kant goed bedoeld, maar zij reageerde geprikkeld: “ik heb daar helemaal geen zin in. Ik wil thuis zijn en de gewone dingen doen die ik altijd deed.”
Dat was een les, want het staat zo haaks op vaak gedeelde ideeën over wat in een soort bucketlist hoort als je hoort nog kort te leven te hebben. Mensen die dood gaan, willen vaak genieten van de dingen die ze normaal ook deden. Geen parachutespringen, geen reizen, maar terug naar waar het echt fijn was: de zee, het strand of de achtertuin. Het valt me vaak op dat het plaatsen zijn waar de liefde met de partner of kinderen gevierd werd.
De verpleegkundige heeft niets te veel gezegd. Binnen een dag is er een ambulance wens geregeld en wat een indrukwekkende verademing is dat: twee kranige vrijwilligers (een blijkt in het dagelijks leven zelf ambulanceverpleegkundige) tillen de man op een brandcard. Met een soepele beweging wordt het zuurstof overgezet op een tankje en wordt patiënt met morfinepomp en al overgetild op de brancard. Dan groeten ze ons glimlachend: “We gaan naar het bos en brengen hem aan het einde van de middag terug”.
Voor mij is de ambulance wens een relatief nieuw begrip, toch wordt deze beweging steeds groter: Zo bestaat de Stichting Ambulance Wens al meer dan tien jaar en heeft in die tijd meer dan 10.000 wensen vervuld. Zij vervullen prachtig werk: vele geschoolde vrijwilligers zetten zich in om een laatste wens van terminale patiënten gratis te vervullen en op die manier kunnen ook patiënten die niet meer mobiel zijn toch de gelegenheid krijgen belangrijke zaken af te sluiten. Vaak gaat het om op het oog kleine bezoeken, maar juist daarin ligt alle grootsheid.
Als ze terug zijn, loop ik nog even langs. De man heeft zijn ogen gesloten en is erg vermoeid. Als ik aan zijn echtgenote vraag hoe het vandaag gevoeld heeft, kijkt ze voor zich uit en mompelt: ‘Zo fijn.’ Ze vertelt over het vertrouwde ‘rondje’ dat ze gemaakt hebben door het bos. Daar liepen ze bijna dagelijks samen met de hond totdat lopen niet meer ging. Nu reden ze over de takken en de bladeren en ook de hond was mee. “Magisch,” zegt ze.
Dan kijkt ze naar haar man die op zijn zij ligt en naar haar toegedraaid is. “Hij wil steeds mijn hand vast houden. Dat heeft in jaren niet gedaan. Althans niet zo. Niet zo stevig.” Er staan tranen in haar ogen. “Wilt u ze nog een keer bedanken?” Ze glimlacht en kijkt naar zijn hand die haar niet meer loslaat. Ik zie aan zijn knokkels dat hij druk blijft geven. Dan zoomt ze uit, zegt niets meer en laat ik ze alleen.
Het is voor mij volstrekt duidelijk en ik maak hier geen enkel voorbehoud. Dit is het hart van zorg. Wat mij betreft mag de ambulance wens direct worden toegevoegd aan onze kroonjuwelen. De ambulance wens is heldendom. Niets minder.